Gỗ Việt đương đầu 3 thách thức cực lớn

(HQ Online) - Dù là ngành hàng đầy tiềm năng, duy trì tốc độ tăng trưởng xuất khẩu 2 con số trong nhiều năm gần đây, song chế biến và xuất khẩu gỗ đã và đang phải đối mặt 3 thách thức không nhỏ, nhất là khi muốn “chạm tay” tới mục tiêu xuất khẩu 20 tỷ USD vào năm 2025.

Năm 2020, xuất khẩu gỗ và sản phẩm từ gỗ đặt mục tiêu đạt từ 12,5 tỷ USD. Ảnh: N.Thanh.

Theo Tổng cục Lâm nghiệp (Bộ NN&PTNT), thách thức đầu tiên chính là nhân lực đang có xu hướng khan hiếm dần, dịch chuyển sang nhiều ngành khác từ làn sóng dịch chuyển đầu tư sản xuất từ các nước vào Việt Nam.

Thống kê của Cục Đầu tư nước ngoài (Bộ Kế hoạch và Đầu tư) cho thấy: Số doanh nghiệp FDI ngành gỗ đăng ký mới trong 9 tháng năm 2019 là 67, với tổng số vốn đầu tư trên 581 triệu USD, tương đương với 216% tổng số vốn đầu tư FDI mới vào ngành trong cả năm 2018.

40% doanh nghiệp FDI khó tuyển lao động có kỹ năng dẫn đến cạnh tranh giữa các ngành. Giá nhân công tại các khu công nghiệp hiện tăng từ 10-20%. Lương lao động gia nhập thị trường mỗi năm có xu hướng chuyển dịch ngày càng tăng nhanh.

Ngoài ra, chỉ số tăng trưởng ngành gỗ Việt Nam đã tăng 18%, đòi hỏi lượng lao động tỷ lệ thuận để duy trì tốc độ này. Tuy nhiên, lượng lao động đào tạo bài bản chưa đáp ứng đúng kỳ vọng của doanh nghiệp, đa phần phải đào tạo lại, nhất là nhân lực cho các khâu vận hành máy móc công nghệ hiện đại, thiết kế, quản lý sản xuất…

Tổng số doanh nghiệp trong ngành chế biến gỗ khoảng trên 5.000, thu hút khoảng 500.000 lao động, nhưng lao động có trình độ đại học chỉ khoảng 2-3%, công nhân kỹ thuật khoảng hơn 25%, còn lại là lao động phổ thông.

“Nhu cầu chất lượng lao động được dự báo đến năm 2020 cần khoảng 64.000 người có trình độ đại học, trên đại học và 266.860 công nhân kỹ thuật; đến năm 2025 cần khoảng 106.800 người có trình độ đại học và trên đại học cùng 445.200 công nhân kỹ thuật”, đại diện Tổng cục Lâm nghiệp nói.

Thách thức thứ hai được chỉ ra là giá đất đai khá cao, việc đầu tư mở rộng quỹ đất cho sản xuất ngày càng khó.

Tổng cục Lâm nghiệp phân tích: Căng thẳng thương mại Mỹ-Trung làm nảy sinh nhu cầu dịch chuyển sản xuất đến Đông Nam Á, trong đó Việt Nam là địa điểm hấp dẫn. Ngoài ra, tác động tích cực từ Hiệp định thương mại tự do (EVFTA) đã đẩy nhu cầu bất động sản công nghiệp trong nước ngày càng cao.

Cụ thể, thị trường mặt bằng sản xuất cho ngành gỗ Việt Nam tập trung mạnh nhất tại Đông Nam Bộ với TP HCM, Bình Dương, Đồng Nai, Long An, Tây Ninh, Bà Rịa- Vũng Tàu, có mức giá cho thuê xưởng xây sẵn giao động 2,5-5,5 USD/m2/ tháng với mức thuê tối thiểu 3-5 năm.

Tại các khu vực truyền thống như Bình Dương, Đồng Nai, tỷ lệ lấp đầy và nhanh tại các khu công nghiệp đã đẩy giá thuê đất từ 80 USD cách đây hai năm lên 135-150USD/chu kỳ thuê. Các khu vực tiềm năng khác như Long An, Tây Ninh giá thuê cũng tăng ở mức trên 130 USD/chu kỳ.

Thách thức thứ ba không thể không kể đến là áp lực chuyển đổi số buộc các doanh nghiệp phải thích nghi nhanh từ thiết kế, công nghệ sản xuất và đặc biệt là thương mại số.

Nền tảng số hóa đang thay đổi rất lớn công nghiệp chế biến, quản trị, thiết kế, mua bán hàng... Kinh doanh online cũng là xu thế bắt đầu ăn sâu rộng vào ngành nội thất làm thay đổi rất lớn công nghiệp nghiên cứu và phát triển sản phẩm cũng như cách sản xuất ra nó.

Để đảm bảo cho sự phát triển vững bền của ngành hàng, về trung hạn, toàn ngành xác định mở rộng đầu tư hoàn thiện chuỗi giá trị từ sản xuất – thiết kế - thương mại đến thương hiệu.

Tổng cục Lâm nghiệp phân tích: Năm 2019, tổng giá trị tiêu dùng của ngành gỗ và nội thất toàn cầu đạt 450 tỷ USD, nhưng trong đó lĩnh vực sản xuất chỉ chiếm 140 tỷ USD, còn lại chia đều cho 3 lĩnh vực sáng tạo - thương mại - thương hiệu. Tiềm năng và dư địa thị trường cho Việt Nam vẫn còn rất rộng.

Về dài hạn, ngành lâm nghiệp xác định sẽ xây dựng chiến lược quy hoạch nguồn nhân lực chất lượng cao đáp ứng nhu cầu của ngành; quy hoạch vùng sản xuất tập trung; quy hoạch rừng gỗ lớn, tăng chất lượng giống, xây dựng thương hiệu cây gỗ tràm bông vàng, đầu tư thiết kế sản phẩm từ gỗ rừng trồng bản địa; đẩy mạnh ứng dụng công nghệ, cổ động, tạo môi trường cho doanh nghiệp đầu tư thay đổi công nghệ, giảm lệ thuộc lao động, chuyền hóa, tự động hóa, số hóa.